Fryderyk Wilhelm (1692–1711), ks. kurlandzki z rodziny Kettlerów, urodzony 19 VII jako starszy syn ks. Fryderyka Kazimierza i Eleonory Zofii, córki w. elektora brand., a siostry przyszłego króla pruskiego. Odziedziczył tron ojcowski już w r. 1698 jako sześcioletni chłopiec. O regencję w jego imieniu wybuchł spór między jego stryjem ks. Ferdynandem, matką, a najwyższymi radcami kurlandzkimi. Faktyczną regencję otrzymał ks. Ferdynand 18 II 1698, jako mianowany przez Augusta Mocnego opiekun ks. F-ka W. i administrator Kurlandii. Na skutek interwencji elektora brand. i matka wdowa, Elżbieta Zofia, 9 VII została uznana przez króla polskiego współopiekunką małoletniego księcia; wyłącznie jej też powierzono wychowanie syna. Podobne rozwiązanie sprawy regencji stało się powodem długotrwałych sporów. W czasie wojny północnej Karol XII obiecał zaopiekować się młodocianym księciem kurlandzkim i jego matką. Ale gdy Szwedzi zaczęli niszczyć ich dobra, ks. wdowa opuściła 12 XI 1701 Kurlandię i udała się z F-kiem W. i przybranymi córkami do Berlina, tracąc prawa do współrządów. Odtąd F. W. wychowywał się pod kierunkiem matki i opieką wuja króla pruskiego, najpierw w Berlinie, a po wyjściu matki za mąż za margr. Chrystiana Ernesta Brandenburg-Bayreuth (1703), w Bayreuth. W Berlinie był świadkiem koronacji swego wuja; otrzymał wówczas jako jeden z pierwszych order orła czarnego. Studiował też na Uniwersytecie w Erlangen. Władał doskonale łacińskim i francuskim językiem. Tłumaczył z łacińskiego na niemiecki psalmy wierszem. W 15. roku życia napisał zwięzłą historię brandenburskiego domu panującego, drukowaną w r. 1707, dając dowód wysokich zainteresowań i niepowszedniego talentu.

Piotr W. na zjeździe z Fryderykiem I pruskim 26 X 1709 porozumieli się, że F. W. obejmie tron kurlandzki po zaślubieniu synowicy carskiej. W tym celu jesienią tegoż roku najwyżsi radcy kurl. ogłosili 18-letniego F-ka W. pełnoletnim i wezwali go do powrotu z Berlina do kraju, uchwalając podatek 20 talarów od konia na koszty powrotu księcia; wiązali bowiem z jego powrotem duże nadzieje, słysząc pochlebne wieści o jego zdolnościach, wiedzy i charakterze. Młodociany książę porzucił swą ukochaną, ks. Karolinę Wolffenbüttel, przyjaciółkę swych sióstr, i zdecydował się na powrót do kraju, nawet za cenę małżeństwa z carówną, nie oglądając się na protesty matki i ks. Ferdynanda. F. W. objął tron kurlandzki w maju 1710 r. Przez krótki okres rządów osobistych żywo interesował się potrzebami kraju, wydając wiele pożytecznych zarządzeń (walka z zarazą) i szukając porozumienia ze szlachtą. Wtedy to ustanowił jedyny order kurlandzki »Ordre de la reconaissance« ustanowiony »in memoriam recuperatae Curlandiae« z charakterystycznym napisem: »pour les honnêtes gens«. Ujął też sobie szlachtę luterańską przez publiczne wyznanie ich wiary. W drodze do Petersburga usiłował w Rydze w bezpośrednich rokowaniach z Mienszykowem usunąć nadużycia wojsk carskich i uzyskać wyprowadzenie wojsk z neutralnej Kurlandii. Nad Narwą musiał przebyć upokarzającą kwarantannę i 11 XI 1710 ożenił się z Anną Iwanówną, córką starszego brata Piotra W., przyszłą cesarzową rosyjską (1730–1740), biorąc 200.000 rubli posagu; żonę wybrał rzekomo spośród trzech przedstawionych mu portretów. Ale już 21 I 1711 zmarł nagle w drodze z Petersburga do Mitawy w Kipene w Ingermanii (Kippingshof) prawdopodobnie jako ofiara szalejącej wówczas w Europie epidemii. Młodocianego księcia pochowano w Mitawie. Tron kurlandzki przejął stryj Ferdynand, tocząc długie oń spory z księżną wdową, która przybywszy do Mitawy z wojskiem rosyjskim, nie zrezygnowała z praw roszczonych po mężu.

Enc. Org. XVI 483; W. Enc. Il. XXIII 379–380; Słown. geograf. Król. Pol. IV 908; Manteuffel G., Ks. Jakub kurl. i jego następcy, »Przegl. Powsz.« 1896; Mienicki R., Diariusz Walnej Rady Warsz. 1710 r., Wil. 1928; Kantecki Kl., Potomkowie Krzyżaków, »Przew. Nauk. i Liter.« 1881 II; Gebhardi L. A., Geschichte des Herzogthums Kurland u. Semgallen, Halle 1789, 119 i n.; Cruse C. W., Curland unter den Herzögen, Mitau 1833, I Bd, 217–237 i dod. X 346–350; Feldman J., Polska w dobie w. wojny półn., Kr. 1925, 82, 124; rkp. Czart. 491, 497; rkp. Akad. Um. 333.

Adam Przyboś